6.1.6. HYMN „GLORIA”
„Chwała na wysokości Bogu” (łac. „Gloria in exelsis Deo”) to pierwsze słowa starożytnego hymnu kościelnego, powstałego najprawdopodobniej w III wieku. Ponieważ są to również słowa przejęte z hymnu śpiewanego przez aniołów w Łukaszowej relacji o narodzeni Jezusa (Łk 2,14), dlatego też niekiedy nazywane są one „hymnem anielskim”.
Hymn ten śpiewany jest (rzadziej – odmawiany) we wszystkie niedziele oprócz Wielkiego Postu i Adwentu, w święta i uroczystości oraz podczas obchodów mających szczególny i uroczysty charakter.
„Chwała na wysokości” nie powstało w związku ze Mszą. Najpierw bowiem należało do grona pieśni znajdujących się w skarbcu kościelnym. Hymn ten był jednym z wielu układanych i śpiewanych w pierwotnym Kościele, zanim upowszechnił się śpiew psalmów biblijnych. Dopiero później został włączony do liturgii Mszy.
Istnieje kilka wersji tego hymnu:
– w „Konstytucjach Apostolskich” (380 r.) – brak tam jednak części chrystologicznej (przypuszcza się, że jest to ariańskie opracowanie innego, starszego tekstu zawierającego fragmenty odnoszące się do Chrystusa),
– w tzw. „Kodeksie Aleksandryjskim” (V w.),
– w „Antiphonarium” z Angor (690 r.) – wersje łacińskie,
– w Mszale z Bobbio (VII-VIII w.),
– w „Psalterium” opata Wolfcoz z St. Gallen (IX w.) – prawie dosłownie taka jak obecna,
– wersja syryjska z liturgii chaldejskiej (nestoriańskiej).
„Gloria” znane było na Zachodzie najprawdopodobniej już w IV wieku. Początkowo zastosowanie tego hymnu podczas Eucharystii ograniczało się tylko do Mszy papieskiej w Boże Narodzenie. Od VI wieku zaczęto stosować go w niedziele i święta męczenników, lecz (było to postanowienie papieża Symmachusa zm. w 514 r.) jedynie we Mszach z udziałem biskupów. Sakramentarz gregoriański pozwalał już śpiewać „Gloria” wszystkim kapłanom podczas Mszy Wielkanocnej. Zaś „Ordo” z Saint Amant rozszerza to prawo również na dzień sprawowania swojej pierwszej w życiu Mszy Świętej. Od XII wieku „Chwała na wysokości” można już było śpiewać podczas Mszy o charakterze radosnym, sprawowanych zarówno przez biskupów jak i kapłanów. Celebrans rozpoczynał śpiew, a następnie dalszą część wykonywali wierni. Na początku były to recytacje sylabiczne lub proste melodie, które stopniowo wzbogacano i tropowano.
Hymn „Gloria” zawiera, poza słowami aniołów, uwielbienie Boga i wezwania skierowane do Chrystusa połączone również niekiedy z prośbami. Wyrażenie „pokój ludziom dobrej woli” ma na uwadze nie tyle wolę ludzi, co wolę samego Boga, Jego działanie i upodobanie w ludziach, wskazując tym samym wybór ludzi ze strony Boga. Śpiew aniołów natomiast bardziej niż życzenie, wyraża stwierdzenie faktu.
Chwała to starochrześcijański i czcigodny hymn, w którym Kościół zgromadzony w Duchu Świętym uwielbia oraz błaga Boga Ojca i Baranka. Hymnu tego nie można zastępować innym tekstem. Rozpoczyna go kapłan albo zależnie od okoliczności kantor lub schola, śpiewają go zaś wszyscy razem albo lud na przemian ze scholą, albo sama schola. Jeśli się go nie śpiewa, winni go recytować wszyscy razem albo w sposób naprzemienny z podziałem na dwa chóry.
Śpiewa się lub recytuje hymn w niedziele poza Okresem Adwentu i Wielkiego Postu, a także w uroczystości i święta oraz podczas szczególnie uroczystych celebracji. (OWMR 53)
